Երկրաչափություն դաս 48

Թեմա՝ Վեկտորներ, լսիր դասն այստեղ:
Վեկտորի կոորդինատներ, լսիր դասն այստեղ:

1. Ինչի՞ է հավասար զրոյական վեկտորը:

|0|=V0²+0²
2.Ճի՞շտ է արդյոք հետևյալ պնդումը. զրոյական վեկտորը և ցանկացած վեկտոր համագիծ են:

Այո, ճիշտ է։

3.Ինչպիսի՞ն է զրոյական վեկտորին հավասար վեկտորը (զրոյական է, կարող է զրոյական չլինել):

Զրոյական է։
4. Ո՞ր վեկտորներն են կոչվում համագիծ, նկարիր:

Այն վեկտորները, որոնք նույն ուղղու վրա են։
5. Ո՞ր վեկտորներն են կոչվում համուղղված նկարիր:

Այն վեկտորները, որոնք նույն գծով են գնում։
6. Ո՞ր վեկտորներն են կոչվում հակուղղված, նկարիր:

Advertisementsabout:blankREPORT THIS AD

Այն վեկտորները, որոնք նույն գծով չեն գնում։
7. Կրկնողություն.
Տրված են A(-1,1) և B (5,5) կետերը ։

ա)Գտնել AB հատվածի միջնակետի  կոորդինատները ։

(-1+5)/2=2

(1+5)/2=3

(2, 3)
բ)Գտնել AB հատվածի երկարությունը։

V(-1-5)2+(1-5)2=V36+16=V52

8.Հավասարասրուն եռանկյան մակերեսը հավասար է 180 սմ^2 ,իսկ հիմքին տարած բարձրությունը ՝ 15 սմ է։
ա) Գտնել եռանկյան հիմքի երկարությունը ։

բ)Գտնել եռանկյան հիմքին զուգահեռ միջին գծի երկարությունը։

Մայիսի 16-20

Մայիսի 16-20՝ Հեղինակային կրթական ծրագրի մայիսյան հավաք
Պատրաստվե՛ք ներկայացնելու․
Թեմա 31.Հայաստանի առաջին հանրապետությունը
ա/ՀՀ հռչակումը

Հայաստանի Հանրապետությունըստեղծվել է 1918 թվականի մայիսի 28-ին՝ մայիսին տեղի ունեցած Սարդարապատի, Բաշ-Ապարանի և Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերից հետո։ Առաջին հանրապետությունը հիմնադրվեց հայ ժողովրդի համար ծանր ժամանակահատվածում, երբ երիտթուրքական բնաջնջման ծրագրից խուսափած բազմահազար հայ գաղթականներն ու սովը, տրանսպորտային ուղիների շրջափակումները, քեմալական Թուրքիայի հարձակումը, ինչպես նաև Ռուսական Կայսրության մանիպուլատիվ ու դավաճանական կեցվածքը Դաշնակցական Կառավարության նկատմաբ հնարավորություն չէին ընձեռելու պետության ղեկավարներին ստեղծել կայուն պետություն։

Առաջին հանրապետությունը գոյատևեց մինչև 1920 թվականի դեկտեմբերի 2-ը, երբ Լենին-Աթաթուրք ապօրինի Մոսկովյան պայմանագրի արդյունքում Հայաստանի հանրապետության արևմտյան և հարավ–արևմտյան գավառները՝ այդ թվում Կարսը, Արդահանը, Կաղզվանը, Սուրմալու–Իգդիրը՝ սրբազան Արարատ լեռով, անցան քեմալական Թուրքիային, իսկ արևելյան գավառները՝ օկուպացվեցին բոլշեվիկների կողմից ու բաժանվեցին մի քանի մասի՝ Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, Նախիջևանի երկրամաս, Արցախ, Գարդման-Գանձակ՝ Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության կազմում և այլն։ Չնայած կարճ կյանքին՝ Առաջին Հանրապետության դերը անգնահատելի է, նախ և առաջ՝ Հայոց Պետականությունը վերակերտելու առումով։

բ/ Բաթումի պայմանագիրը /բանավոր, Հայոց պատմության դասագիրք՝ 9, էջ 6-8, նաև այլ աղբյուրներ/

1918թ. ապրիլին Տրապիզոնում ընդհատված թուրք-անդրկովկասյան բանակցությունները մայիսի սկզբներին վերսկսվեցին Բաթումում։ Թուրքերը մայիսի 26-ին վերջնագիր տվեցին անդրկովկասյան պատվիրակությանը։ Բայց քանի որ հենց նույն օրը Անդրկովկասյան Հանրապետությունը կազմալուծվեց, ուստի նորահռչակ հանրապետություններից յուրաքանչյուրն ինքը պետք է լուծեր Թուրքիայի հետ պատերազմի և խաղաղության հարցը։

Մայիսի 28-ին, Հայոց Ազգային խորհուրդը որոշեց նոր պատվիրակություն ուղարկել Բաթում և հաշտություն կնքել թուրքերի հետ։ Նորանկախ Հայաստանի պատվիրակությունը գլխավորեց արտգործնախարար Ալեքսանդր Խատիսյանը։ Հարկ է նշել, որ չնայած Մայիսյան հերոսամարտերին, այդուհանդերձ, մահացու վտանգը արևելահայության գլխից լիովին չէր վերացել։

Բաթումում 1918թ. հունիսի 4-ին թուրքերի հետ Հայաստանի կողմից պայմանագիրը ստորագրեցին ՀՅԴ-ականն ներկայացուցիչներ Հովհաննես Քաջազնունին, Ալեքսանդր Խատիսյանը և ժողովրդական Միքայել Պապաջանյանը, իսկ թուրքերից` Խալիլ բեյն ու Վեհիբ փաշան: Պայմանագրի վերնագիրն էր՝ «Հաշտության և բարեկամության պայմանագիր Օսմանյան կայսերական կառավարության և Հայաստանի Հանրապետության միջև», այսօր կարող է որպես ծաղրանք ու հեգնանք հնչել այս «ուռա-պատրիոտիզմի» անպատասխանատու ժամանակներում, սակայն այն դժնդակ օրերին չկար այլընտրանք: Այլընտրանքը կնշանակեր հրաժարում պետականությունից: Պայմանագրով Թուրքիային էր անցնում Արևմտեան Հայաստանը ամբողջապես և Արևելեան Հայաստանի զգալի մասը՝ Կարսի մարզը և 5 գավառ։ Արդյունքում՝ Հայկական Հանրապետությունը հաստատվեց 12 հազ. քառ. կմ տարածքի վրա: Ընդհանուր հաշվով հայ ժողովուրդը կորցրեց ողջ Արևմտյան Հայաստանն ու Արլ. աստանից 28 հազ. քառ. կմ տարածք:

Թեմա 32. Հայկական հարցը Փարիզի վեհաժողովում
ա/ Հայկական պատվիրակությունները Փարիզի կոնֆերանսում

Հայկական պատվիրակությունները Փարիզի կոնֆերանսում։ Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքականության գլխավոր խնդիրը Հայկական հարցի լուծումն էր։ Այսինքնպահանջ էր դրվում Թուրքիայի տիրապետության տակ գտնվող արևմտահայ նահանգները միացնելու Հայաստանի Հանրապետությանը և այդպիսով ստեղծել Միացյալ, Անկախ Հայաստան։ Ինչպես հայտնի է, 1918թ. հոկտեմբերի 30-ին ստորագրված Մուդրոսի զինադադարով Թուրքիան ընդունեց իր պարտությունը և դուրս եկավ պատերազմից։ Պարտություն կրեցին Քառյակ միության նաև մյուս երկրները, ու այդպիսով ավարտվեց Առաջին աշխարհամարտը։ 1919թ. հունվարին բացվեց Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսը։ Այստեղ հաղթանակած Անտանտի երկրները պետք է հաշտության պայմանագիր կնքեին պարտված Քառյակ միության երկրների, այդ թվում Թուրքիայի հետ։ Անտանտի երկրների «փոքր դաշնակիցն» էր համարվում նաև Հայաստանը, որովհետև նա մասնակցություն էր ունեցել պատերազմին և կրել վիթխարի կորուստներ։

Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը այդ կոնֆերանսում պաշտպանելու համար Փարիզ մեկնեց հանրապետության պատվիրակությունը Ավետիս Ահարոնյանի նախագահությամբ։ Ավելի վաղ, 1912 թվականից, Փարիզում գործում էր մեկ այլ Հայ ազգային պատվիրակություն եգիպտահայ մեծահարուստ, հասարակական գործիչ Պողոս Նուբար Փաշայի գլխավորությամբ։ Հայկական այս երկու պատվիրակությունները համատեղ մեծ աշխատանք կատարեցին Հայկական հարցի նախապատրաստման ու կոնֆերանսին ներկայացնելու ուղղությամբ։ 1919թ. փետրվարին նրանք խաղաղության կոնֆերանսին ներկայացրին հայկական պահանջների մի հուշագիր, որով դաշնակից տերություններից պահանջվում էր ՀՀ-ին միացնել արևմտահայ մի շարք նահանգներծովային ելքով։ Միացյալ Հայաստանի գաղափարի իրականացման համար շատ կարևոր էր նաև մանդատի (հովանավորության կամ խնամակալության) հարցը։ Այսինքն անհրաժեշտ էր, որ մի հզոր պետություն հովանավորեր Միացյալ Հայաստանին: Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովը որոշում են Հայաստանի մանդատը հանձնել ԱՄՆ-ին: 1919թ. հուլիսին Հայաստանի գերագույն կոմիսար է նշանակվում ամերիկացի գնդապետ Ուիլյամ Հասկելը:։ Նա պատվիրակություն ուղարկեց տարածաշրջան ուսումնասիրելու Հայաստանի խնամակալությունը ստանձնելու պայմաններն ու հնարավորությունները։ Սակայն, ի վերջո, ԱՄՆ-ի սենատը, Վիլսոնի կամքին հակառակ, հրաժարվեց ընդունել Հայաստանի մանդատը։

բ/ Սևրի պայմանագիրը /բանավոր, էջ 30-32, նաև այլ աղբյուրներ/․

Սևրի հաշտության պայմանագիրը ստորագրվել է 1920 թ օգոստոսի 10-ին Սևրում (Փարիզի մոտ), Թուրքիայի սուլթանական կառավարության և 1914-18 թթ Առաջին համաշխարհային պատերազմում հաղթած դաշնակից պետությունների (Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Իտալիա, Ճապոնիա, Բելգիա, Հունաստան, Լեհաստան, Պորտուգալիա, Ռումինիա, Հայաստան, Չեխոսլովակիա, Սերբերի, խորվաթների և սլովենների թագավորություն, Հեջազ (ներկայումս՝ Սաուդյան Արաբիա) միջև։ Հայաստանի հանրապետության անունից պայմանագիրը ստորագրել է Ավետիս Ահարոնյանը։ Նա և արևմտահայության ներկայացուցիչ Ազգային պատվիրակության ղեկավար Պողոս Նուբարը գլխավոր դաշնակից պետությունների հետ կնքել են լրացուցիչ պայմանագիր՝ ազգային փոքրամասնությունների իրավունքերի, դիվանագիտական և առևտրական հարաբերությունների վերաբերյալ։ Միջազգային իրավունքի տեսակետից Հայաստանի Հանրապետությունը, որպես պայմանագրի մասնակից, դե յուրե ճանաչվում էր պայմանագիր ստորագրած մյուս բոլոր պետությունների կողմից։

Թեմա 33. Խորհրդային Հայաստանի տարածքային հիմնախնդիրները
ա/ Հայաստանի տարածքային պահանջները

Հայաստանի խորհրդային իշխանության առաջ ծառացած էր իր ազգային տարածքների հիմնախնդիրը։ Իշխանության ղեկին նստած հայ բոլշևիկները անտարբեր չէին ազգային սահմանների ու տարածքների հարցի արդարացի լուծման հարցում։

Անդրկովկասի երեք խորհրդային հանրապետությունների միջև գոյություն ունեցող տարածքային վեճերը լուծելու համար գործում էր համապատասխան հանձնաժողով Ս.Կիրովի նախագահությամբ և երեք հանրապետությունների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։ ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմում կայացած խորհրդակցությունը լսեց արտգործժողկոմ Ա.Մռավյանի զեկուցումը «Ադրբեջանի և Վրաստանի հետ ներքին սահմանների հաստատման հարցի մասին»։ Զեկուցողի նախագահությամբ ստեղծվեց հանձնաժողով, որը զբաղվելու էր համապատասխան փաստաթղթերի պատրաստումով։ Տարածքային տարաձայնությունների լուծումն ու կարգավորումը կենտրոնացավ Անդրկովկասի կուսակցական ղեկավար մարմին ՌԿ(բ)Կ Կովկասյան բյուրոյում։

Թիֆլիսում կայացած Ս. Կիրովի հանձնաժողովի նիստում Հայաստանի ներկայացուցիչ Ալ. Բեկզադյանը առաջարկեց հաշվի առնել Խորհրդային Հայաստանի ծանր դրությունը և տարածքային զիջումներ անել. Հայաստանին միացնել հայկական հոծ զանգվածներով բնակեցված շրջանները՝ Ախալքալաքը, Լոռին, Լեռնային Ղարաբաղը և այլն։ Վրաստանը և Ադրբեջանը դեմ արտահայտվեցին տարածքային փոփոխություններին։ Նրանց պաշտպանում էր հանձնաժողովի նախագահ Ս. Կիրովը։ Համաձայնություն չկայացավ նաև վրաց-ադրբեջանական վիճելի հարցերում։ Հայաստանի ներկայացուցչի առաջարկով հարցը փոխադրվեց ՌԿ(բ)Կ Կովկասյան բյուրո։

բ/ Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը /բանավոր, էջ 52-54, նաև այլ աղբյուրներ/

Հայկական տարածքների հարցը 1921թ. մարտի 16-ի Մոսկվայի և հոկտեմբերի 13-ի Կարսի պայմանագրերում

Ալեքսանդրապոլի պայմանագրի վերանայման նկատմամբ քեմալական Թուրքիայի ժխտողական դիրքի պատճառով Հայաստանն ապավինում էր Ռուսաստանի օգնությանը։ Ավելի ճիշտ՝ վերջինս ստանձնել էր հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը։ Թուրքիան, իր հերթին, 1920-1921 թթ. օգտագործում էր Հայկական հարցը՝ զիջումներ կորզելու համար ինչպես Անտանտի երկրներից (Անգլիա, Ֆրանսիա և ուրիշներ), այնպես էլ Ռուսաստանից։

1921թ. սկզբին, երբ ընթանում էր մոսկովյան կոնֆերանսի նախապատրաստությունը, թուրքական կողմն ամեն ինչ անում էր նախապես իր օգտին լուծելու հարցերը՝ հակառակ դեպքում սպառնալով անցնել Անտանտի կողմը։ Եվ նա հասավ իր նպատակին։ Ռուսաստանը հայկական հողերը նվիրաբերեց Թուրքիային։ Նա փորձում էր դա արդարացնել համաշխարհային հեղափոխության շահերով։ Այս վերջինի նպատակով, նշել է Վ. Լենինը, մենք ստիպված ենք ժամանակավորապես զոհաբերել հայ աշխատավորների շահերը։ Կարսի և մյուս տարածքների համար, բազմիցս կրկնել են Ի. Ստալինը և մյուս ղեկավարները, չարժե կռվել Թուրքիայի հետ։ Իսկ Գ.Չիչերինի հայանպաստ դիրքորոշման (հողային պահանջի) առթիվ Ի. Ստալինը հեռագրել է Վ. Լենինին, թե դա հայկական իմպերիալիստական պահանջ է, ուստի չպետք է թույլ տալ։

Ռուսաստանը Հայաստանին հրավիրեց մասնակցել Թուրքիայի հետ բանակցություններին, բայց Թուրքիան առարկեց հայկական պատվիրակության մասնակցությանը։

1921թ. փետրվարի 26-ից մարտի 16-ը Մոսկվայում կայացան ռուս-թուրքական բանակցությունները և ավարտվեցին բարեկամության ու եղբայրության մասին պայմանագրի ստորագրումով։ Հայկական պատվիրակությունը (Ալեքսանդր Բեկզադյան, Սահակ Տեր-Գաբրիելյան) Թուրքիայի պնդումով չէր մասնակցում բանակցություններին, սակայն պատրաստել էր իր առաջարկությունները, այն է՝ Կարսի մարզի, Ալեքսանդրապոլի ու Սուրմալուի գավառի վերադարձը, այսինքն 1914 թ. սահմանների վերականգնում։ Սակայն այդ բոլոր հարցերը նախապես համաձայնեցվել էին բանակցող կողմերի միջև հօգուտ Թուրքիայի։ Կոնֆերանսի կամ բանակցությունների ընթացքում հայկական հողերի որևէ պահանջ չի ներկայացվել թուրքական պատվիրակությանը։ Թուրքերի կողմից միակ զիջումը վերաբերում էր Բաթումին, որն անցավ Վրաստանին։ Փաստորեն տեղի ունեցավ Բաթումի և Կարսի ու Սուրմալուի գավառի փոխանակություն։

Պայմանագրի համաձայն՝ Ռուսաստանը ճանաչում էր Թուրքիայի իրավունքները թուրքաբնակ բոլոր վայրերում։ Հիշենք, որ հայերի ցեղասպանությամբ կամ նրանց արտաքսելով թուրքաբնակ էին դարձվել Արևմտյան Հայաստանը և Կարսի մարզը։ Թուրքիայի հյուսիսարևելյան (ՀԽՍՀ-ի հետ) սահմանն անցնում էր Ախուրյան ու Արաքս գետերի հունով՝ թուրքական կողմում թողնելով Կարսի մարզը և Սուրմալուի գավառը։ Նախիջևանի մարզը դառնում էր ինքնավար տարածք՝ Ադրբեջանի խնամակալության տակ, որը չէր զիջվելու երրորդ պետության։ Պարզ է, որ այդ պայմանն ուղղված էր Հայաստանի դեմ։

Այսպիսի անարդարացի պայմանագրի ստորագրումով և կատարած զիջումներով Ռուսաստանը ձգտում էր Թուրքիային պահել հակաիմպերիալիստական ճամբարում, ձախողել թուրք-անգլիական մերձեցումը։ Բացի այդ՝ Ռուսաստանը հույսեր ուներ, որ Թուրքիայի միջոցով հեղափոխությունը կտարածվի Արևելքում։ Բոլոր պարագաներում ոտնահարվեցին և անտեսվեցին հայ ժողովրդի կենսական շահերը։

Մոսկվայի պայմանագրով Խորհրդային Հայաստանը մնաց 29 հազար քառակուսի կիլոմետրի սահմաններում (Լոռու և Զանգեզուրի միանալուց հետո)։ Եվ դա այն դեպքում, երբ մինչև 1920թ. թուրք-հայկական պատերազմը Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունը տարածվում էր շուրջ 60 հազար քառակուսի կիլոմետրի վրա։ Այսպիսով՝ Մոսկվայի պայմանագիրը ճակատագրական նշանակություն էր ունենալու և ունեցավ հայ ժողովրդի համար։ Միջազգային հեղափոխությունը տեղի չունեցավ և չէր էլ կարող տեղի ունենալ, իսկ հայ ժողովրդի շահերի զոհաբերումը դարձավ տևական փաստ։

Մոսկվայի պայմանագրի համաձայն՝ Անդրկովկասի հանրապետությունները, որոնք մասնակից չէին դարձվել բանակցություններին, Թուրքիայի հետ ունենալու էին իրենց առանձին պայմանագրերը, պահպանելով, սակայն, մոսկովյան պայմանագրի սկզբունքները։

Նոր բանակցությունները կայանալու էին Կարսում։ Հայաստանն առաջարկում էր վերադարձնել պատմական Անին և Կողբի աղահանքերը, իրեն տրամադրել Նախիջևանի երկրամասի հովանավորությունը, Օլթիի քարածխի, Կաղզվանի հանքերի և այլ վայրերի շահագործումը։
Կարսի Անդրկովկաս-Թուրքիա կոնֆերանսը կայացավ 1921թ. սեպտեմբերի 26-ից մինչև հոկտեմբերի 13-ը՝ Ռուսաստանի ներկայացուցչի մասնակցությամբ։ Հայաստանի պատվիրակության ղեկավարն էր արտգործժողկոմ Ասքանազ Մռավյանը։

Կոնֆերանսում հայկական կողմի պահանջները բնականաբար չէին կարող քննարկվել։ Այնուամենայնիվ, Ա. Մռավյանը և Ռուսաստանի ներկայացուցիչ Յակով Գանեցկին դրեցին միջնադարյան Հայաստանի մայրաքաղաք Անիի ավերակները վերադարձնելու, ինչպես նաև Կողբի աղահանքերը շահագործման վերցնելու հարցը։ Այդ պահանջները, սակայն, բավարարություն չստացան, որովհետև Թուրքիան համառորեն պնդում էր Մոսկվայի պայմանագրի հոդվածները պահպանելու վրա։ Հոկտեմբերի 13-ին ստորագրվեց Կարսի պայմանագիրը, որը կրկնում էր Մոսկվայի պայմանագիրը և ըստ էության վերջինի շարունակությունն էր։ Կարսի պայմանագրով Խորհրդային Հայաստանին պարտադրվեց ընդունել ու ճանաչել սեփական տարածքների կորուստը։

Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը փաստորեն Խորհրդային Ռուսաստանի հերթական հարվածն էին Հայկական հարցին։ Ավելին՝ Թուրքիայի հետ նրա դաշինքի հաստատումը համազոր էր ցեղասպանին հովանավորելուն։

Միակ դրականն այն էր, որ խորհրդային իշխանության հարկադրանքի շնորհիվ թուրքերը 1921թ. ապրիլին հեռացան Ալեքսանդրապոլից։ Դրանից հետո պարզվեց, թե նրանք ինչպիսի կոտորածներ ու ավերածություններ էին գործել։

Առաջադրանք․
1․ Փորձե՛ք գնահատել Բաթումի հաշտության պայմանագիրը

1918թ. մայիսին լուծարվում է անդրկովկասյան սեյմը, և մեկը մյուսի հետևից հայտնվում են անդրկովկասյան երեք հանրապետությունները: Հայաստանի անկախությունը հռչակվում է մայիսի 28-ին Թիֆլիսում : Դարավոր գաղութային վիճակում գտնվող ժողովրդի համար սեփական պետականություն ստեղծելը մեծ իրադարձություն էր, սակայն մեր երկիրը գտնվում էր մահացու վտանգի տակ: Սարսափելի եղեռն իրականացրած Օսմանյան Թուրքիան սպառնում էր լիովին կործանել Հայաստանը և ողջ հայ ժողովրդին: Սա էր պատճառը, որ նորաստեղծ հանրապետության ղեկավարները շտապեցին հաշտության նվաստացուցիչ պայմանագիր կնքել թուրքերի հետ, որպեսզի գոնե մի փոքր շունչ քաշելու հնարավորություն ունենան:Հունիսի 4-ին Բաթումում Ալեքսանդր Խատիսյանի գլխավորությամբ հայոց պատվիրակությունը ժամանակավոր հաշտություն կնքեց Օսմանյան Թուրքիայի հետ: Դա սարսափելի ծանր պայմանագիր էր: Հայերին մնաց ընդամենը մի բուռ տարածք՝ 12 հազար քառակուսի կիլոմետր: Այս պայմանագրի մասին դիպուկ է արտահայտվել գերմանացի մի դիվանագետ. «Թուրքերը հայերին տեղ տվեցին սևանում լողանալու համար, բայց դուրս գալու՝ չորանալու համար տեղ չտվեցին»: Այս պայմանագրի սարսափելի կողմերից մեկը այն էր, որ մեր այդ խղճուկ տարածքի երկաթուղային ցանցի տնօրինությունը անցնում էր թուրքերին իբր եղբայրական Ադրբեջանին օգնելու համար:

Այսօր դժվար է լիովին օբյեկտիվ գնահատական տալ կատարվածին: Գուցե և կարելի էր ավելիին հասնել: Հայոց պետական գործիչները, ցավոք, չկարողացան ավելին անել, և այս պայմանագրով լիովին կորսվեց Արևմտյան Հայաստանը, իսկ Արևելյան Հայաստանից փաստացի մնաց միայն արարատյան դաշտավայրը՝ հարակից մի քանի տարածքներով:Ճիշտ է այս պայմանագրով հենց Թուրքիան առաջինը աշխարհում ճանաչեց հայոց պետականությունը, և մեր ժողովուրդը սկսեց գիտակցել իր պատմական դերը և ազգային ինքնությունը:

2․ Ի՞նչ էր նախատեսում Փարիզի կոնֆերանսին ներկայացված հայկական պահանջների հուշագիրը։

Հայկական անկախ պետության ճանաչում՝ հայկական 7 նահանգների, Կիլիկիայի և Կովկասի Հայկական Հանրապետության հողամասերի միացումով։ Նորակազմ պետությունը դրվելու էր դաշնակից տերություններից մեկի կամ Ազգերի լիգայի երաշխավորության ներքո, ապահովվելու էր նրա տարածքի ամբողջականությունն ու անձեռնմխելիությունը։ Դաշնակից տերություններից մեկին պետք է լիազորություն տրվեր ստանձնել հայկական այդ պետության մանդատը՝ 20 տարի ժամկետով։ Հաշտության կոնֆերանսը պետք է դրամական հատուցում տար հայերին՝ նրանց կրած վնասների դիմաց, ջարդերի համար պատասխանատուները պետք է պատժվեին, իսկ պատերազմի տարիներին բռնի կերպով տեղահանված ու աքսորված հայերը պետք է վերադարձվեին իրենց բնակատեղիները։

3․ Ի՞նչ եք կարծում, ինչու՞ չիրագործվեց Սևրի պայմանագիրը։
4․ Ի՞նչ տարածքային հարցեր են քննարկվել Մոսկվայի և Կարսի կոնֆերանսներում։ Ներկայացրե՛ք արդյունքները /բլոգային աշխատանք/․

Գործնական աշխատանք Քիմիա 17.05.2022

Օրգանական նյութերի մոլեկուլների հավաքում:

Բնական գազի բաղադրիչներ90%-ը CH4’ մեթան: Հոմոլոգ C2H6’ էթան C3H8’ պրոպան, C4H10’ բութան:

ՄԵԹԱՆ CH4’

Բութան C4H10’

Էթան C2H6’

Իզո պենտամ

Նեո պենտամ

Նորմալ պենթամ

Էթեն C2H4

C2H2 Էթին

Գինու սպիրտ Էթանոլ-C2H5OH

ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Մարդու տնտեսկան գործունեության հտևանքով առաջացած բնապահպանական հիմնախնդիրները:Էջ 149-152:

Բնության հաշվեկշիռը մարդու կողմից խախտվել է դեռևս այն ժամանակից, երբ նա սկսել է ընտելացնել կենդանիներ և զբաղվել գյուղատնտեսությամբ:Մարդու տնտեսական գործունեության և որսի հետևանքով հարստահարվել են բնական պաշարները, անվերադարձ ձևով ոչնչացել են խոշոր կենդանիները, ինչպիսիք են ռնգեղջյուրները, ձիերը, մամոնտները, զուբրերը, ցուլերը, բազմաթիվ բույսեր: Հողում,օդում, ջրում, բույսերի և կենդանիների օրգանիզմներում կուտակվել են չշրջանառվող թափոններ՝ ածխածնի օքսիդ,մեթան, ազոտի օքսիդ, ֆրեոն, այլ թունավոր և մուտագեն
նյութեր: Մարդու գործունեության ազդեցությունն այսօր ընդունել է մոլորակային և միջմոլորակային մակարդակ։

Գաղափար կենսոլորտիմասին,կենսոլորտի բաղադրիչները,կենդանի նյութ

Կենդանի օրգանիզմների կարելի է հանդիպել ամենուր՝և հողում , և ջրում , և օդում։ Դրանք ապրում են այնտեղ, որտեղ իրենց գոյության համար կան անհրաժեշտ պայմաններ: Կենդանի օրգանիզմների գոյության անհրաժեշտ պայմաններն են ջուրը, թթվածինը, ածխաթթու գազը, նպաստավոր ջերմաստիճանը։Կենդանի օրգանիզմներն առավել խիտ են բնակեցված ցամաքի մակերևույթին: Ջրային բույսեր և կենդանիներ ավելի մեծ քանակությամբ կան գետերի, ծովերի , լճերի, օվկիանոսների մերձափնա մասերում: Այդ վայրերում պայմաններն առավել բարենպաստ են նրանց գոյատևան համար: Կենդանի օրգանիզմներով բնակեցված երկրի թաղանթը կոչվում է կենսոլորտ: Կենսոլորտի մեջ են մտնում նաև հողը և երկրի այն շերտերը, որոնք առաջացել են մահացած կենդանի օրգանիզմների կուտակումներից կամ նրանց կենսագործունեության արդյունք են: Դրանցից են քարածխի, նավթի, կավճի շերտերը: Կենսոլորտի վերին և մթնոլորտի ստորին շերտերը: Կենսոլորտի վերին սահմանը որոշվում է օզոնային շերտով: Օզոնային շերտից վեր չեն կարող ապրել օրգանիզմներ, քանի որ անդրամանուշակագույն ճառագայթները նրանց կոչնչացնեն: Կենսոլորտի ներքին սահմանը հասնում է մինչև Համաշխարհային օվկիանոսի հատակը և երկրակեղևի՝ մինչև երեքուկես կիլոմետր խորությունները: Ավելի մեծ խորություններում Երկրի ընդերքի ջերմաստիճանը շատ բարձր է: Կենսոլորտում ապրող կենդանի օրգանիզմների ամբողջությունը կազմում է կենսոլորտի կենդանի նյութը: Այն իր զանգվածով կենսոլորտի չնչին մասն է: Սակայն կենդանի օրգանիզմները հազարամյակների ընթացքում էսպես փոխել են մոլորակի տեսքը, վերափոխել Երկրի կեղևը, ջրոլորտն ու մթնոլորտը: Կենդանի օրգանիզմները մասնակցում են լեռնային ապարների քայքայմանը, հողի և օգտակար հանածոների առաջացմանը, կարգավորում են մթնոլորտում թթվածնի և ածխաթթու գազի քանակները

Մարդու տնտեսկան գործունեության հտևանքով առաջացած բնապահպանական հիմնախնդիրները:Էջ 149-152:

Բնության հաշվեկշիռը մարդու կողմից խախտվել է դեռևս այն ժամանակից, երբ նա սկսել է ընտելացնել կենդանիներ և զբաղվել գյուղատնտեսությամբ:Մարդու տնտեսական գործունեության և որսի հետևանքով հարստահարվել են բնական պաշարները, անվերադարձ ձևով ոչնչացել են խոշոր կենդանիները, ինչպիսիք են ռնգեղջյուրները, ձիերը, մամոնտները, զուբրերը, ցուլերը, բազմաթիվ բույսեր: Հողում,օդում, ջրում, բույսերի և կենդանիների օրգանիզմներում կուտակվել են չշրջանառվող թափոններ՝ ածխածնի օքսիդ,մեթան, ազոտի օքսիդ, ֆրեոն, այլ թունավոր և մուտագեն
նյութեր: Մարդու գործունեության ազդեցությունն այսօր ընդունել է մոլորակային և միջմոլորակային մակարդակ։

Գաղափար կենսոլորտիմասին,կենսոլորտի բաղադրիչները,կենդանի նյութ

Կենդանի օրգանիզմների կարելի է հանդիպել ամենուր՝և հողում , և ջրում , և օդում։ Դրանք ապրում են այնտեղ, որտեղ իրենց գոյության համար կան անհրաժեշտ պայմաններ: Կենդանի օրգանիզմների գոյության անհրաժեշտ պայմաններն են ջուրը, թթվածինը, ածխաթթու գազը, նպաստավոր ջերմաստիճանը։Կենդանի օրգանիզմներն առավել խիտ են բնակեցված ցամաքի մակերևույթին: Ջրային բույսեր և կենդանիներ ավելի մեծ քանակությամբ կան գետերի, ծովերի , լճերի, օվկիանոսների մերձափնա մասերում: Այդ վայրերում պայմաններն առավել բարենպաստ են նրանց գոյատևան համար: Կենդանի օրգանիզմներով բնակեցված երկրի թաղանթը կոչվում է կենսոլորտ: Կենսոլորտի մեջ են մտնում նաև հողը և երկրի այն շերտերը, որոնք առաջացել են մահացած կենդանի օրգանիզմների կուտակումներից կամ նրանց կենսագործունեության արդյունք են: Դրանցից են քարածխի, նավթի, կավճի շերտերը: Կենսոլորտի վերին և մթնոլորտի ստորին շերտերը: Կենսոլորտի վերին սահմանը որոշվում է օզոնային շերտով: Օզոնային շերտից վեր չեն կարող ապրել օրգանիզմներ, քանի որ անդրամանուշակագույն ճառագայթները նրանց կոչնչացնեն: Կենսոլորտի ներքին սահմանը հասնում է մինչև Համաշխարհային օվկիանոսի հատակը և երկրակեղևի՝ մինչև երեքուկես կիլոմետր խորությունները: Ավելի մեծ խորություններում Երկրի ընդերքի ջերմաստիճանը շատ բարձր է: Կենսոլորտում ապրող կենդանի օրգանիզմների ամբողջությունը կազմում է կենսոլորտի կենդանի նյութը: Այն իր զանգվածով կենսոլորտի չնչին մասն է: Սակայն կենդանի օրգանիզմները հազարամյակների ընթացքում էսպես փոխել են մոլորակի տեսքը, վերափոխել Երկրի կեղևը, ջրոլորտն ու մթնոլորտը: Կենդանի օրգանիզմները մասնակցում են լեռնային ապարների քայքայմանը, հողի և օգտակար հանածոների առաջացմանը, կարգավորում են մթնոլորտում թթվածնի և ածխաթթու գազի քանակները

Самопрезентация

Сроки проекта: май

Участники проекта: ученики 9 классов

Ход проекта:

Самопрезентация  ( учащиеся представляют себя и видение своей будущей профессии и себя в ней с помощью презентации или слайд-шоу) будет состоять из нескольких пунктов, по которым ученик тщательно работает, тем самым обеспечивая и реализуя навык самопрезентации, такой важный в современном мире при поступлении на работу.  Учащийся в своей презентации останавливается на следующих пунктах и представляет их ( каждый пункт- один слайд): 

• выбранная профессия и ее перспективы
• какие качества нужны для данной профессии и обладаю ли я ими, какие у меня есть ограничения ( профессиональные навыки)?
• какими навыками, способностями в целом я обладаю ( личностные навыки)? Какие сильные стороны ты у себя отмечаешь?
• какие факторы повлияли на мой выбор профессии?
• какие книги о профессии, какую специальную литературу я читал?
• что я делаю сейчас для того, чтобы приблизиться к будущей профессии?
• как твои увлечения, хобби помогают тебе в приближении к будущей профессии?
• что тебе удалось, какие достижения были у меня в этом году?
• что у тебя не получилось, что ты в следующий раз сделаешь иначе?
• представь в своем блоге рубрику “ русский язык”
• какие темы, проекты были тебе интересны на уроке русского языка?
• какие проекты ( по любому предмету) были тебе особенно интересны?
• скажи несколько слов о современном состоянии рынка труда и новых профессиях
• какие цели на ближайшее время ты ставишь для себя?

Сроки проекта: май

Участники проекта: ученики 9 классов

Ход проекта:

Самопрезентация  ( учащиеся представляют себя и видение своей будущей профессии и себя в ней с помощью презентации или слайд-шоу) будет состоять из нескольких пунктов, по которым ученик тщательно работает, тем самым обеспечивая и реализуя навык самопрезентации, такой важный в современном мире при поступлении на работу.  Учащийся в своей презентации останавливается на следующих пунктах и представляет их ( каждый пункт- один слайд): 

• выбранная профессия и ее перспективы
• какие качества нужны для данной профессии и обладаю ли я ими, какие у меня есть ограничения ( профессиональные навыки)?
• какими навыками, способностями в целом я обладаю ( личностные навыки)? Какие сильные стороны ты у себя отмечаешь?
• какие факторы повлияли на мой выбор профессии?
• какие книги о профессии, какую специальную литературу я читал?
• что я делаю сейчас для того, чтобы приблизиться к будущей профессии?
• как твои увлечения, хобби помогают тебе в приближении к будущей профессии?
• что тебе удалось, какие достижения были у меня в этом году?
• что у тебя не получилось, что ты в следующий раз сделаешь иначе?
• представь в своем блоге рубрику “ русский язык”
• какие темы, проекты были тебе интересны на уроке русского языка?
• какие проекты ( по любому предмету) были тебе особенно интересны?
• скажи несколько слов о современном состоянии рынка труда и новых профессиях
• какие цели на ближайшее время ты ставишь для себя?

Будущая профессия — повар»

Конечно, профессию повара. Я учусь в девятом классе. Очень люблю готовить. Самостоятельно я могу приготовить блюда из макарон, картофеля, такие как макароны по–флотски, жареный картофель, картофель во фритюре и другие. После окончания школы я хочу поступить в техникум Мне нравится готовить еду для людей. Когда я уже буду работать на каком-то предприятии, в кафе или ресторане я буду очень стараться. Я хочу стать шеф-поваром, чтобы хорошо зарабатывать.

Я думаю, что профессия повара творческая. Ведь повар проявляет фантазию, креативность в приготовлении блюд. Помимо того, блюдо нужно красиво оформить, подать к столу. Я бы хотел придумывать и свои авторские блюда. Хотел бы работать с различными приправами, измельченными  специями, использовать соусы, чтобы разнообразить вкус блюд.

Я думаю, что повар должен быть внимательным, терпеливым, сдержанным и быть ответственным за приготовлённое им блюдо. Ведь в работе повара можно столкнуться и с критикой посетителей заведения, которые будут угощаться, дегустировать  блюда.

Профессия повара нужная. Люди, окружающие тебя, всегда будут сыты и довольны. И эта работа не будет для меня обременительной, ведь готовить еду — одно из самых моих любимых занятий. Одно блюдо можно готовить несколько часов, а съесть очень быстро. Я хочу узнать различные секреты приготовления блюд, делиться ими. Пока процесс приготовления еды является для меня не работой, а просто отдыхом. У меня всегда улучшается настроение, когда я вижу, с каким удовольствием люди едят то, что я приготовил, хвалят меня. Хоть это пока и очень простые блюда, но всё же, это очень приятно. Я надеюсь, что когда-нибудь моя мечта осуществится, и я стану хорошим и даже отличным поваром! Так приятно дарить людям хорошее настроение, улыбки, делиться позитивными эмоциями. И слышать, как люди благодарят тебя и говорят: «Спасибо!»

Թափոնների վերամշակման հիմնախնդիրներ/Պլաստիկե շշեր

Արդյունաբերական այս դարաշրջանում մարդիկ ամեն օր ավելի ու ավելի են <զարգանում> և ավելի ու ավելի անխնա են վատնում Երկիրը: Նրանք կառուցում են բազմաթիվ գործարաններ, քիմիական արդյունաբերություններ, որոնք աղտոտում են մեր Երկիր մոլորակը: Մարդիկ հակված են ավելի հեշտ և անփույթ ապրելու, և, հետևաբար, միանգամյա օգտագործման համար տոննաներով պլաստմասսա են արտադրում և դեն են նետում՝ հսկայական աղբավայրեր ստեղծելով: Այն, ինչ տեղի է ունենում հետո, այն է, որ անձրևաջուրը հոսում է պլաստիկ շշերի միջով և կլանում թափոնների թունավոր բաղադրիչները: Ի վերջո, այս խառնուրդը տեղափոխվում է ստորերկրյա ջրեր, հող և առուներ՝ թունավորելով էկոհամակարգերը և վնասելով կենդանական աշխարհին: 1000 տարի կպահանջվի որպեսզի պլաստիկ շիշը քայքայվի:

Հիմա տեսնենք, թե ե՞րբ է ստեղծվել պլաստիկը․

Рекламаabout:blankПОЖАЛОВАТЬСЯ НА ЭТО ОБЪЯВЛЕНИЕ

Պլաստիկը ստեղծվել է 1855 թ-ին: Այն սինթետիկ նյութ է, որի «հայրը» անգլիացի Ալեքսանդր Փարքսն է: Պարկեսը նախատեսում էր սկսել պլաստիկի մասսայական արտադրություն և ստեղծեց իր սեփական ընկերությունը ՝ Պարկեզին ընկերությունը: Այնուամենայնիվ, ընկերությունն արագ սնանկացավ, քանի որ ապրանքների որակը այնքան էլ լավը չէր: Առևտրային նպատակներով պլաստմասը սկսեց օգտագործվել միայն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո: Պլաստիկ շշերի զանգվածային արտադրությունը սկսվել է 1960-ականներին: Շատ արագ դրանք մեծ տարածում գտան ինչպես սպառողների, այնպես էլ արտադրողների շրջանում: 

Պլաստիկի չափազանց էժանությունն ու օգտագործման դյուրինությունը մարդկության համար այլ նշանակալից խնդիրների են վերածվել: Պլաստիկ շշերի և այս նյութից պատրաստված այլ ապրանքների վնասը հսկայական է: Ավելին, ինչպես շրջակա միջավայրի, այնպես էլ մարդու մարմնի առողջության համար:

Գրեթե բոլոր պլաստիկ սննդի տարաները պարունակում են տարբեր վնասակար նյութեր և թունավոր նյութեր: Ամենից հաճախ դրանք ֆթալատ և բիսֆենոլ-Ա են: Սննդի և ըմպելիքի միջոցով դրանք մտնում են մարսողական համակարգ և արյան միջոցով տեղափոխվում են ամբողջ մարմինը: Պլաստմասե տարաների մեջ պարունակվող տոքսինները կարող են ազդել մեր մարմնի վրա հետևյալ ձևերով.

• Քայքայել հորմոնալ հավասարակշռությունը:
• Կուտակվել լյարդում ՝ աստիճանաբար ոչնչացնելով նրա բջիջները:
• Նվազեցնել մարմնի իմունային համակարգի պաշտպանությունը:
• Խաթարել սրտի և շրջանառու համակարգի աշխատանքը:
• Հրահրել քաղցկեղի բջիջների զարգացումը:

Ներքևի նկարում կարող եք տեսնել, թե 2050 թվականին պլաստիկե թափոնները ինչ ահռելի ծանրություն ու բեռ կլինեն Երկիր մոլորակի վրա, եթե մարդկությունը կանգ չառնի։

Այսպիսով, եթե մենք շարունակենք ապրել այսպես, միկրոպլաստմասսի ամենափոքր կտորները կարող են լինել մեր խմած ջրի, մեր կերած ծովամթերքի, ծովի աղի և նույնիսկ օդի մեջ, որը մենք շնչում ենք: Յոթանասուն տարի առաջ պլաստիկը գրեթե չէր օգտագործվում բանակից դուրս: Այսօր մենք չենք կարող ապրել առանց դրա: Եվ հաջորդ 30 տարիների ընթացքում մենք կարող ենք չորս անգամ ավելի շատ պլաստիկ թափոններ արտադրել, քան երբևէ, ցույց է տալիս նոր ուսումնասիրությունը:

Ի՞նչ լուծումներ կարելի է գտնել։

Համաշխարհային բնապահպանական կազմակերպություններ պետք է կազմակերպեն միջոցառումներ, վեբինարներ և հանդիպումներ՝ էկոլոգիապես մաքուր նյութերով փոքր արտադրություններ հիմնելու մասին, հատկապես բիոպլաստիկայի, քանի որ վստահ ենք, որ պլաստիկին փոխարինելու համար պետք է այլընտրանքներ մտածել: Այսպիսով, պետք է ցույց տալ և պրոպագանդել այդ բիոպլաստիկը (եգիպտացորենի և կարտոֆիլի օսլայից , ծովաբողկից պատրաստված հատուկ նյութը կարող է փոխարինել պլաստիկին): Հուսալի դրական արդյունքներ ստանալուց հետո նախագծերըը ներկայացնել երկրների կառավարություններին և եվրոպական տարբեր էկոլոգիապես մաքուր կազմակերպություններին։ 

Բացի այդ, կարելի է փորձել վերամշակել պլաստիկը և ստանալ Fleece մանրաթելը, որից կարված հագութստը ցրտադիմացկուն է, հեշտ է չորանում, և շատ տաք է պահում ցուրտ եղանակին։ Աշխարհի շատ երկրներում սկսել են արտադրել այդ մանրաթելը։ Այն օգտագործվում է հագուստ պատրաստելու համար։ 

Եվ ամենակարևորն ու ամենահեշտ իրագործելին շրջապատը մաքուր պահելն է, հասարակությանը սովորեցնելն է, որ ամեն աղբ նետեն աղբամանը, ցանկալի է հատուկ առանձնացված աղբամաններ, կազմակերպել շաբաթօրյակներ ու զարգացնել համայնքային ու հասարակական մշակույթ՝ շրջակա միջավայրը մաքուր պահելու համար։

Եվ ընհանրապես, եկենք սիրենք մեր մոլորակը, այն դեռ շատ սերունդների տունն է լինելու։

Հարի Բրաունի նամակը դստերը

30․ Հարի  Բրաունի  նամակը  դստերը

Շուտով  Ծննդյան  տոներն  են,  և  ես  նորից  չգիտեմ`  ինչ  նվիրել  քեզ:  Ես  գիտեմ,  որ  դու  սիրում  ես  գրքեր,  խաղեր  ու  շորեր:  Բայց  ես  ուզում  եմ  քեզ  նվիրել  մի  բան,  որը  քեզ  հետ  կլինի  ընդմիշտ:  Այնպիսի  մի  բան,  որը  քեզ  ամեն  Ծննդյան  տոներին  կհիշեցնի  իմ  մասին:  Եվ  ես,  կարծես,  գիտեմ,  թե  ինչ  կարող  եմ  քեզ  տալ:  Մի  պարզ  ճշմարտություն,  որի  մասին  ես  միանգամից  չեմ  իմացել:  Եթե  դա  դու  հիմա  հասկանաս,  այն  քո  կյանքն  ավելի  լավը  կդարձնի:  Դու  ավելի  պաշտպանված  կլինես  խնդիրներից:  Ես  քեզ  նվիրում  եմ  մի  պարզ  ճշմարտություն:

Ոչոքպարտավորչէինչ—որբանանելքեզհամար:

Ինչ է դա նշանակո՞ւմ: Ինչպե՞ս կարող է այդ պարզ ճշմարտությունն այդքան կարևոր լինել: Հնարավոր է, հիմա այս ամենը քեզ կարևոր չի թվում, բայց այս սկզբունքը կփրկի քո կյանքը: Ոչ ոք չի ապրում քեզ համար, իմ սիրելի բալիկ, որովհետև, դու դու ես, և ուրիշ ոչ ոք: Ամեն մեկն ապրում է իր համար, իր երջանկության համար: Եվ ինչքան շուտ դա հասկանաս, այնքան արագ կազատվես սպասումից, որ ինչ-որ մեկը քեզ կարող է երջանիկ դարձնել: Դա նշանակում է, որ ոչ ոք պարտավոր չէ քեզ սիրել:

Եթեինչ—որմեկըքեզսիրումէ,  ուրեմն`  դույուրահատուկես,  դունրանդարձնումեսերջանիկ:

Փորձիր  հասկանալ,  թե  այդ  ո՞ր  յուրահատկության  համար  են  քեզ  սիրում  և  ջանքեր  գործադրիր,  որ  սիրեն  ավելի  շատ:  Եվ  եթե  մարդիկ  քեզ  համար  ինչ-որ  բան  են  անում`  միայն  այն  պատճառով,  որ  ուզում  են:  Ուրեմն,  դու  ինչ-որ  մի  պատճառով  թանկ  ես  նրանց  համար:  Բայց  ոչ  այն  պատճառով,  որ  ինչ-որ  մեկը  պարտավոր  է  քեզ  ինչ-որ  բան:  Դա  նշանակում  է,  որ  ոչ  ոք  պարտավոր  չէ  հարգել  քեզ:  Որոշ  մարդիկ  բարի  էլ  չեն  լինի:  Բայց  հենց  դու  հասկանաս,  որ  մարդիկ  պարտավոր  չեն  լինել  բարի,  կսովորես  խուսափել  մարդկանցից,  որոնք  քեզ  ցավ  են  պատճառում:  Այո,  դու  էլ  քո  հերթին  ոչ  ոքի  համար  ոչինչ  անել  պարտավոր  չես:  Եվ  նորից.  Ոչ  ոք  պարտավոր  չէ  ինչ-որ  բան  անել  քեզ  համար:

Դուավելիլավըպետքէդառնասմիայնքեզհամար:

Այդ  դեպքում  ուրիշներն  էլ  կձգվեն  դեպի  քեզ,  կցանկանան  աջակցել  քեզ,  կիսվել  քեզ  հետ:  Եթե  ինչ-որ  մեկը  չի  ցանկանա  քեզ  հետ  լինել,  խնդիրը  դու  չես  լինի:  Եթե  դա  տեղի  ունենա,  ուրեմն  փնտրիր  ուրիշ  հարաբերություններ,  որոնք  դու  ես  ուզում:  Թող  ուրիշի  խնդիրը  քո  խնդիրը  չդառնա:  Երբ  դու  հասկանաս,  որ  շրջապատի  սիրուն  ու  հարգանքին  պետք  է  արժանանալ,  երբեք  անհնարինը  չես  սպասի  ու  չես  հիասթափվի:  Ուրիշները  չպետք  է  կիսվեն  քեզ  հետ  իրենց  զգացմունքներով,  մտքերով:  Բայց  եթե  դա  անում  են,  ուրեմն  դու  արժանի  ես  դրան:  Դու  կարող  ես  հպարտանալ  քո  ունեցած  սիրով,  ընկերների  հարգանքով,  բայց  մի  մտածիր,  որ  այդպես  էլ  պետք  է  լինի,  այդպես  կարող  ես  շատ  հեշտ  կորցնել  ձեռք  բերածդ:  Նրանք  քեզ  օրենքով  չեն  պատկանում,  այդ  ամենին  պետք  է  արժանանալ:

Իմ  ուսերից  կարծես  քար  ընկավ,  երբ  հասկացա,  որ  ոչ  ոք  պարտավոր  չէ  ինձ  համար  ինչ-որ  բան  անել:  Մինչև  այն  պահը,  երբ  չգիտեի  դա,  ես  չափազանց  շատ  ջանքեր  էի  գործադրում,  երբ  չէի  հասնում  իմ  ուզածին:

Ոչոքպարտավորչէինձհենցայնպեսհարգել,  ընկերությունանելինձհետ,  սիրել,  ապահովելիմզարգացումը:

Արդյունքում,  իմ  հարաբերությունները  միայն  շահեցին,  ես  սովորեցի  լինել  մարդկանց  հետ,  որոնց  հետ  ուզում  եմ  լինել,  և  անել  այն  ամենը,  ինչ  ուզում  եմ:  Այդ  ընկալումն  ինձ  տվեց  ընկերներ,  գործընկերներ,  սիրելիներ,  պոտենցիալ  հաճախորդներ:  Այն  ինձ  միշտ  հիշեցնում  է,  որ  իմ  ուզածը  ստանալ  կարող  եմ,  եթե  հաջողվի  ուրիշ  մարդու  համար  լսելի  դառնալ:  Ես  պետք  է  հասկանամ,  թե  ինչ  է  նա  զգում,  ինչն  է  նրա  համար  կարևոր,  ինչ  է  նա  ուզում:  Միայն  այդ  դեպքում  ես  կհասկանամ`  ուզո՞ւմ  եմ  այդ  մարդու  հետ  կապ  ունենալ,  թե՞  ոչ:  Դժվար  է  երկու  բառով  բացատրել,  թե  ինչ  եմ  սովորել  այս  տարիների  ընթացքում:  Բայց  գուցե  ամեն  Տոնին  դու  կարդաս  այս  նամակը  ու  ամեն  անգամ  ավելի  ու  ավելի  շատ  բան  հասկանաս:  Հուսով  եմ,  այդպես  էլ  կլինի,  որովհետև  պետք  է,  որքան  հնարավոր  է,  շուտ  հասկանալ.  ոչ  ոք  պարտավոր  չէ  ինչ-որ  բան  անել  քեզ  համար:

Առաջադրանքներ

Ա) Բացատրե՛ք մտքերից յուրաքանչյուրն ըստ ստեղծագործության․ համաձա՞յն եք դրանց հետ, թե՞ ոչ։ Հիմնավորե՛ք։

• Ոչ  ոք  պարտավոր  չէ  ինչ-որ  բան  անել  քեզ  համար:

Եթե հույստ դնես ուրիշի վրա և սպասես, որ ուրիշը պետք է քեզ համար ինչ, որ բան անել, ապա այդպես սպասելով էլ կմնաս:

• Եթե  ինչ-որ  մեկը  քեզ  սիրում  է,  ուրեմն`  դու  յուրահատուկ  ես,  դու  նրան  դարձնում  ես  երջանիկ:

Ամեն սիրող մարդ իր սիրելի մարդուն համարում է յուրահատուկ, և նրան սիրելով դու երջանկացնում ես նրան և ինքդ քեզ:

• Դու  ավելի  լավը  պետք  է  դառնաս  միայն  քեզ  համար:

Երբեկ մի փոխվիր ուրիշի համար, դու ծնվել ես քեզ համար, դու ծնվել ես, որպեսզի հաղթահարես ինքդ քո դժվարությունները և դու ապրում ես միայն քեզ համար մի փորձիր քո մեջ ինչ, որ բնավորության գիծ փոխել հանուն ինչ, որ մեկի ով այսօր կա, բայց վաղը կարող է չլինել:

• Ոչ  ոք  պարտավոր  չէ քեզ  հենց  այնպես  հարգել,  ընկերություն  անել  քեզ հետ,  սիրել,  ապահովել  քո  զարգացումը:

Այս կյանքում ոչինչ հենց այնպես չի տրվում մարդուն, ամեն ինչի պետք է ձգտել, պետք է հասնել, որպեսզի ստանալ, և հարգանքը և սերը և այլ ուրիշ զգացմունքներ:

Բ) Բնութագրե՛ք նամակի հեղինակին ՝ ըստ իր ներկայացրած մտքերի։

Հեղինակը շատ խելացի և կյանք տեսած մարդ է նա գիտի, թե ինչ է կյանքը, նա կարող է իր խորհուրդներով օգնել կողքինին, օգնել պայքարել, օգնել հասկանալ այս կյանքի իմաստը: Եվ նա յուրահատուկ մարդ է, նա միակն էր ով ինչ, որ թանկարժեք զգեստի փոխարեն իր դստերը նվիրեց ընդհամենը մեկ բացիկ, բայց այդ բացիկի մեջ ավելի օգտակար բան կար դստեր համար քան թանկարժեք իրերը:

Խորհրդային Հայաստանի տարածքային հիմնախնդիրները

Հայաստանի տարածքային պահանջները։

Հայ Բոլրշևիկները անտարբեր չէին ազգային սահմանների ու տարածքների արդարացի լուծման հարցում։

Անդրկովկասի երեք խորհրդային հանրապետությեւնների վեճերը լուծելու համար գործում էր համապատասխան հանձնաժողով՝Կիրովի և երեք հանրապետությունների մասնակցությամբ։

Տարածքային տարաձայնությունների լոիծումն ու կարգավորումը կենտրոնացավ Անդրկովկադի կուսակցական ղեկավար մարմ ՌԿԿ կովկասյան բյուրոյում։

Ալ․ Բեկզադյանը առաջարկեց Հայաստանին միացնել Լեռնային Ղարաբաղը, սակայն Վաստանը և Ադրբեջանը դեմ էին, համաձայնություն չկայացավ նաև վրաց-ադրբեջանական վիճելի հարցում և հարցը տեղափոխվեց ՌԿԿ Կովկասյան բյուրո։

Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը։

Ռուսաստանը ստանձնել էր Հայ-թւորքական հարաբերությունների կարգավորումը։Թուրքիան ամեն կերպ փորձում էր Ռուսաստանին ստիել իր օգտին գործել, ստանձնելով անցնել Անտանտի կողմը։Եվ Ռուսաստանը հժհայկական հողերը նվիրաբերեց Թուրքիաին իր հետ հարաբերությունները չփչացնելու համար։Ինչպես ասել էին լենինը և հետագայում Ստալինը կարսը և մյուս տարածքների համար չարժի կռվել Թուրքիայի հետ։

1921թ․ մարտին Մոսկվայի բանակցությունները ավարտվեցին եղբայրության պայմանագրի ստորագրումով, որով Թուրքիային նվիրաբերվեցին Կարսի և Սուրմալուի հայկական գավառները,վրացական Բաթումի փոխանակությամբ, որը անցավ վրաստանում։

Իսկ Նախիջևանի մարզը անցավ Ադրբեջանի խնամակալության տակ։

Այսպիսով Մոսկվայի պայմանագրով Հայաստանը մնաց 29000քառակուսի կիլոմետր, այն դեպքում, որ մինջև թուրք-հայկական պատերազմը նրա տարածքը 60000քառակուսի կիլոմետր էր։

1921թ․ սեպտեմբերի վեցին տեղի ունեցան կարսի բանակցությունները որին արդեն մասնակցեցին Հայաստանը, Վրաստանը և Ադրբեջանը։ Հայերը փորձեցին հետ վերադարձնել՝Անին, Նախիջևանի հովանավորությունը։

Հայկական կողմի պահանջները չքննարկվեցին։

Փաստորեն Հայաստանին պարտավորեցրեցին ընդունել ողերի կորուստը։

Լոռու և Ջավախքի խնդիրները

Մենշևիկյան իշխանությունները հաստատվել էին Լոռիում և ուզում էին այն բռնակցել վրաստանին։

1921թ․ փետրվարի տասնմեկին Հովսեփ Լազյանի ղեկավարությամբ ապստամբություն տեղի ունեցավ, որի արդյունքում ազատագրվեց Լոռին և միացավ Խորհրդային Հայաստանին։Այդ նույն ժամանակ խորհրդայնացվեց նաև Վրաստանը։ Եվ մյուս վիճելի քաղաքը՝Ախլքալաքը մնաց Վրաստանի կազմում։

Նախիջևանի հիմնախնդիրը

Մոսկվայի պայմանագրով Նախիջևանի տարածքը անցավ Ադրբեջանին, այնտեղ իշխանությունը նվաճած Թաթար խաները սկսեցին հայաթափել տարածքը և հաջորդ տարիների ընդացքում հայերի թիվը այդ տարածքներում սկսեց նվազել, այժմ այն լրիվ հայաթափված է։

Զանգեզուրի հերոսամարտը

Գարեգին Նժդեհը գլխավորում էր Զանգեզուրի ինքնապաշտպանական մարտերը։, նա ցանկանում էր, որ Զանգեզուրը և Լեռնային Ղարաբաղը միացվեն Հայաստանին։

Գարերին Նժդեհը Զանգեզուրը նշանակեց անկախ պետություն։

Խորհրդային ուժերը դուրս եկան Գարեգին Նժդեհի դեմ, պարտության մատնեցին նրան, որի հետևանքով Գարեգին նժդեհը լքեց Հայաստանը, սակայն Գարեգին Նժդեհի ղած պայքարի շնորհիվ է, որ այսօր Զանգեզուրը գտնվում է Հայաստանի կազմում։

Արցախյան հիմնախնդիրը։

1921թ․ հուլիսի չորսի նիստում որոշում կայացվեց, որ Լեռնային Ղարաբաղը մտնի Հայաստանի կազմի մեջ, քանի որ դրա Էթնիկական բնակչության 95%-ը Հայ են։Սակայն հաջորդ օրը հուլիսի հինգին, Ստալինի միջամտությամբ որոշվեց Ղարաբաղը թողնել որպես ինքնավար մարզ Ադրբեջանի սահմաններում։

Կնքվեց նաև հայ-վրացական պայմանագիրը նոյեմբերին, որով Ախլքալաքը մտավ Վրաստանի կազմի մեջ, իսկ Լոռին մնաց Հայաստանի կազմի մեջ։

ՀՀ-ի տրանսպորտի հիմնական խնդիրները

Ամենաառաջատարը խողովակաշարային տրանսպորտը, սակայն լեռնային մակերևույթի համար շատ կարևոր է նաև ավտոմոբիլայինը։

Երկաթուղային տրանսպորտ

Երկաթուղու միջոցով կատարվում է համաշխարհային բեռնատարության 11%-ը։Սակայն դեպի ծով ելք չունեցող երկրի համար այս տրանսպորտային տեսակը շատ կարևոր է։

Ավտոմոբիլային տրանսպորտ

Դրա բաժինը, թե բեռնաշրջանառության և թե ուղևորաշրջանառության ընդհանուր ծավալում ավելի բարձր է, քան աշխարհի երկրների մեծ մասում։

Օդային տրանսպորտ

Ձրավորվել է 1930-ականներին։ Ամենախոշոր օդանվակայանը <<Զվարթնոցն>> է։Օդայն տրանսպորտը առաջատար դեր է ատարում արտաքին բեռնափոխադրումներում։

Խողովակաշարային տրանսպորտ

Սկսել է գործել 1960ականներին։ Տրանսպորտային այդ տեսակով հանրապետություն գազ է ներմուծվում Ռուսաստանից և հարևան Իրանից։

Էկոլոգիական գործոններ

Կենդանի օրգանիզմի կյանքի կենսածին և ոչ կենսածին պայմանների ամբողջությունը կազմում է նրա կյանքի միջավայրը։ Կենսոլորտի սահմաններում տարբերում են կյանքի չորս հիմնական միջավայրեր՝ ջրային, ցամաքաօդային, հողային միջավայրեր և կենդանի օրգանիզմները որպես կյանքի միջավայր։

Արտաքին միջավայրի այն բաղադրիչները, որոնք ուղղակի կամ անուղղակի ազդում են կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության, թվաքանակի, աշխարհագրական տեղաբաշխման և տարածվածության վրա, կոչվում են էկոլոգիական գործոններ։ Էկոլոգիական գործոններն ըստ իրենց բնույթի և օրգանիզմների վրա ունեցած ազդեցության՝ շատ բազմազան են: Պայմանականորեն՝ ըստ ծագման, միջավայրի գործոնները դասակարգվում են 3 խմբի՝ ոչ կենսածին, կենսածին և մարդածին:

Ոչ կենսածին գործոնների դասին է դասվում անկենդան մարմինների գործոնները: Առաջին հերթին կլիմայական, հողի հատկությունները, տվյալ տարածքի ռելիեֆը, քամիները և այլն: Այս գործոնները ինչպես ուղղակի,այնպես էլ անուղակի կարող են ազդել կենդանի օրգանիզմների վրա:

Մարդածին գործոնները փոխում են կենդանի օրգանիզմների գոյության միջավայրի պայմանները կամ անմիջականորեն ազդում են բույսերի, կենդանիների կամ այլ օրգանիզմների տարբեր տեսակների վրա: Կյանքի բոլոր միջավայրերում կենդանի օրգանիզմների գոյությունը պայմանավորող առավել կարևոր ոչ կենսածին գործոններն են ջերմաստիճանը, խոնավությունը և լույսը։

Խոհանոցի ժամացույցը: Վոլֆգանգ Բորխերտ

17․ Խոհանոցի  ժամացույցը:  Վոլֆգանգ  Բորխերտ

Նրանք դեռ  հեռվից  նշմարեցին  մոտեցող  կերպարանքը,  քանի  որ  վերջինս  աչքի  էր  ընկնում:  Նա  ծեր  էր  թվում,  բայց  երբ  մոտեցավ,  նկատեցին,  որ  հազիվ    քսան  տարեկան  կլիներ:  Ծերունու  դեմքով  այդ  երիտասարդը  նստեց  նրանց  մոտ՝  նստարանին,  ապա  կողքիններին  ցույց  տվեց  այն,  ինչ  իր  ձեռքում  էր:

-Սա  մեր  խոհանոցի  ժամացույցն  էր,-ասաց  նա,  և  բոլորը,  որ  նստարանին՝  արևի  տակ,  նստած  էին,  հայացքով  հերթով  զննեցին  այն,- գտել  եմ:  Սա  է  միայն  մնացել:

Երիտասարդը,  որ  ծերունու  նման  էր,  ձեռքին  պահել  էր  խոհանոցի  ժամացույցի  սպիտակ  շրջանակը  և  մատներով  շոշափում  էր  կապույտ  ներկված  թվերը:

— Այն այլևս ոչ մի արժեք չունի,- շարունակեց նա հանդարտորեն,- ես դա գիտեմ: Այն նաև առանձնապես գեղեցիկ չէ: Հիմա սովորական ափսեի նման է՝ պարզապես սպիտակ լաքով պատված: Բայց ես կարծում եմ, որ կապույտ թվերը բավական գեղեցիկ տեսք ունեն: Սլաքները, իհարկե, զուտ թիթեղյա են, սակայն այլևս չեն շարժվում: Ներսում ջարդված է, դա անկասկած է: Բայց տեսքը առաջվա նման է, նույնիսկ եթե հիմա այլևս չի աշխատում:

Նա  մատների  ծայրով  մի  զգույշ  շրջան  արեց  ժամացույցի  շրջանակի  երկայնքով:  Ապա  կրկին  ասաց  կամացուկ.

— Միայն  սա  է  մնացել:

Նրանք,  որ  նստարանին՝  արևի  տակ  էին  նստած,  հայացքները  չբարձրացրին:  Նրանցից  մեկը՝  մի  տղամարդ,  աչքը  գցեց  իր  կոշիկներին,  ապա՝  կողքի  մանկասայլակով  կնոջը:  Քիչ  անց  մեկ  ուրիշն  ասաց.

— Դուք  հավանաբար  ամեն  բան  կորցրել  եք:

— Հա՛,  հա՛,- պատասխանեց  երիտասարդը  այնպես,  կարծես  հենց  այդ  հարցին  էր  սպասում,- պատկերացրե՛ք,  ամեն  ինչ:  Միայն  սա  է  ինձ  մոտ:  Սա  է  մնացել,- և  կրկին  ձեռքն  առավ  ժամացույցը,  քանի  դեռ  մյուսներին  այն    ծանոթ  չէր  թվացել:

— Բայց  այն  այլևս  չի  աշխատում,- ասաց  կինը:

-Չէ՛,  չէ՛,  դա  ճիշտ  չէ:  Այն  պարզապես  կոտրված  է:  Ես  դա  հաստատ  գիտեմ,  բայց  այն  ամբողջովին  առաջվա  նման  է՝  սպիտակ  ու  կապույտ,- և  նա  նորից  հայացքով  ցույց  տվեց  ժամացույցը:- Իսկ  գիտեք՝  ի՞նչն  է  ամենահետաքրքիրը,-շարունակեց  նա  ոգևորությամբ,- ես  այդ  մասին  ձեզ  դեռ  ոչինչ  չեմ  պատմել: Ամենահետաքրքիրը  դեռևս  առջևում  է.  պատկերացնո՞ւմ  եք,  երկուսն  անց  կեսի  վրա  է  այն  կանգ  առել:  Ուղիղ  երկուսն  անց  կեսի  վրա,  պատկերացնո՞ւմ  եք:

— Հետևաբար  ձեր  տունը,  անկասկած,  երկուսն  անց  կեսին  է  փլվել,-ասաց  տղամարդը  և  մի  ինքնագոհ  շարժումով  ստորին  շրթունքը  առաջ  քաշեց:-Ես  շատ  եմ  լսել,  որ  երբ  ռումբ  է  ընկնում,  ժամացույցները  կանգ  են  առնում:  Դա  ճնշման  հետևանք  է:

Երիտասարդը  հայացքը  հառեց  ժամացույցին  և  մտածկոտ  շարժեց  գլուխը.

-Ո՛չ,  սիրելի՛  պարոն,  ո՛չ:  Դուք  սխալվում  եք:  Դա  ռումբի  հետ  որևէ  կապ  չունի:  Դուք  չպետք  է  ամենը  ռումբի  հետ  կապեք:  Ո՜չ:  Երկուսն  անց  կեսին  մի  բոլորովին  այլ  բան  էլ  է  եղել,  որի  մասին  դուք  դեռ  չգիտեք:  Դա  պարզապես  հետաքրքիր  զուգադիպություն  է,  որ  այն  ուղիղ  երկուսն  անց  կեսին  է  կանգ  առել,  ոչ  թե  ասենք  չորսին  կամ  յոթին  մեկ  քառորդ  պակաս:  Ես  միշտ  տուն  էի  վերադառնում  երկուսն  անց  կեսին:  Գիշերները:  Համարյա  միշտ  երկուսն  անց  կեսին:  Դա  պարզապես  զուգադիպություն  է,-նա  նայեց  մյուսներին,  բայց  թվում  էր՝  իր  աչքերը  այլևս  իրեն  չեն  պատկանում,-ես,  իհարկե,  քաղցած  էի  լինում:  Տուն  հասնելուն  պես  անմիջապես  խոհանոց  էի  մտնում:  Դա  սովորաբար  տեղի  էր  ունենում  երկուսն  անց  կեսին  մոտ:  Իսկ  քիչ  անց  մայրս  էր  գալիս:  Ես  ինչքան  էլ  փորձում  էի  դուռը  կամաց  բացել,  նա  միշտ  լսում  էր:  Եվ  մինչդեռ  ես  մութ  խոհանոցում  ուտելու  բան  էի  փնտրում,  նա  վառում  էր  լույսը:  Նա  սովորաբար  իր  բրդյա  ժակետով  և  կարմիր  շալով  էր  լինում:  Եվ  բոբիկ:  Միշտ  բոբիկ  (այդ  ժամանակ  մեր  խոհանոցը  սալիկապատ  էր):  Նա  աչքերը  կկոցում  էր,  որովհետև  լույսը  նրա  աչքերին  ուժեղ  էր  թվում:  Չէ՞  որ  գիշերվա  այդ  ժամին  նա  պետք  է  արդեն  քնած  լիներ:  «Կրկին  այսքա՜ն  ուշ»,-միշտ  ասում  էր  նա:  Այլևս  ոչինչ  չէր  ասում:  Միայն՝  «կրկին  այսքա՜ն  ուշ»:  Ապա  նա  ինձ  համար  տաք  ընթրիք  էր  պատրաստում  և  նայում,  թե  ինչպես  եմ  ուտում:  Այդ  ժամանակ  նա  անդադար  ոտքերը  իրար  էր  շփում,  քանի  որ  սալիկները  շատ  սառն  էին:  Գիշերվա  ժամերին  հողաթափեր  չէր  հագնում:  Երկար  մնում  էր  ինձ  մոտ  նստած,  այնքան  երկար,  մինչև  վերջացնում  էի  ուտելը:  Ապա  ես  լսում  էի՝  ինչպես  է  նա  ափսեները  իրար  վրա  դարսում,  երբ  իմ  սենյակում  արդեն  լույսը  անջատած  էի  լինում:  Ամեն  գիշեր  հենց  այդպես  էր  լինում:  Եվ  հիմնականում`  երկուսն  անց  կեսին:  Ես  կարծում  եմ՝  ամբողջովին  հասկանալի  է,  որ  նա  գիշերը՝  երկուսն  անց  կեսին,  խոհանոցում  ինձ  համար  ուտելու  բան  էր  պատրաստում:  Ինձ  համար  դա  սովորական  էր:  Նա  միշտ  այդպես  էր  անում:  Եվ  ոչինչ  չէր  ասում:  Միայն՝  «կրկին  այսքա՜ն  ուշ»:  Նա  ամեն  անգամ  այդպես  էր  ասում:  Ես  չեմ  կարող  դա  այլևս  չլսել:  Այն  ինձ  համար  այնքան  սովորական  է  դարձել:  Ամբողջը  միշտ  հենց  այդպես  էլ  եղել  է:

Նստարանին  նստածները  լուռ  հոգոց  հանեցին:  Ապա  տղամարդը  ցածրաձայն  հարցրեց.

-Իսկ  հիմա՞:

Երիտասարդը  իր  ոչինչ  չասող  հայացքը  հառեց  մյուսներին,  ապա  կամացուկ  շշնջաց՝  դեմքը  խոնարհելով  դեպի  ժամացույցի  սպիտակակապտավուն  շրջանակը.

-Հիմա՞,  հիմա  ես  գիտեմ,  որ  դա  դրախտն  էր:

Նստարանին  նստածները  լուռ  էին:  Ապա  կինը  հարցրեց.

-Իսկ  ձեր  ընտանի՞քը:

Նա  ծիծաղեց  շփոթված.

-Ա՜խ,  Դուք  նկատի  ունեք  ծնողների՞ս:  Հա՜:  Նրանք  էլ  են  կորած:  Ամեն  ինչ  կորած  է:  Պատկերացնո՞ւմ  եք՝  ամեն  ինչ:  Ամեեեն  իիինչ  կորաաած  է:

Նա  շփոթված  ծիծաղեց՝  նայելով  մյուսներին:  Բայց  նրանք  իրեն  չէին  նայում:  Ժամացույցը  կրկին  ձեռքն  առավ  և  դարձյալ  ծիծաղեց:  Ծիծաղեց.

-Միայն  սա  է  ինձ  մոտ:  Սա  է  մնացել:  Եվ  ամենահետաքրքիրն  այն  է,  որ  այն  ճիշտ  երկուսն  անց  կեսին  է  կանգ  առել:  Ճիշտ  երկո՛ւսն  ա՛նց  կեսի՜ն:

Այլևս  նա  ոչինչ  չասաց:  Բայց  հիմա  ավելի  էր  նմանվել  ծերունու:  Իսկ  կողքին  նստած  տղամարդը  հայացքը  գցեց  իր  կոշիկներին,  բայց  չնկատեց  դրանք.  շարունակ  դրախտ  բառի  մասին  էր  մտածում:

Առաջադրանքներ

Ա) Դո՛ւրս գրեք այն արտահայտություններն ու նախադասությունները, որոնք նկարագրում են գլխավոր հերոսի հոգեվիճակը: Հիմնավորե՛ք Ձեր ընտրությունը:

-Միայն  սա  է  ինձ  մոտ:  Սա  է  մնացել:  Եվ  ամենահետաքրքիրն  այն  է,  որ  այն  ճիշտ  երկուսն  անց  կեսին  է  կանգ  առել:  Ճիշտ  երկո՛ւսն  ա՛նց  կեսի՜ն:

Ես ընտրել եմ այս տողերը, որովհետև այս տողերի ետևում թաքնված է հերոոսի ամբողջ կյանքը:

Բ) Բացատրե՛ք հետևյալ հատվածը՝ ուշադրություն դարձնելով ընդգծված նախադասության վրա։

-Իսկ  հիմա՞:

Երիտասարդը  իր  ոչինչ  չասող  հայացքը  հառեց  մյուսներին,  ապա  կամացուկ  շշնջաց՝  դեմքը  խոնարհելով  դեպի  ժամացույցի  սպիտակակապտավուն  շրջանակը.

-Հիմա՞,  հիմա  ես  գիտեմ,  որ  դա  դրախտն  էր:

Դրախտում միշտ լավն է լինում և հերոսի կյանքի այդ պահերը կարծես դրախտ լինեին և նրա ժամացույցը կանգնել էր հենց այդ ժամանակի վրա, քանի որ նրա կյանքի լավագույն ժամանակը եղել է և կլինի հենց այդ ժամանակը:

Նախնական պատկերացումներ օրգանական նյութերի վերաբերյալ

Ուղղորդող  հարցեր.

• քանի՞  միլիոն  օրգանական  նյութ  է  հայտնի  մարդկությանը

Այժմ հայտնի է ավելի քան 30 միլիոնից ավելի նյութ: Այդ թվին ավելանում է տարեկան մեկ միլիոնով:

• որո՞նք  են  օրգանական  նյութերի  բազմաթվության  պատճառները

Օրգանական միացությունների հիմքը ածխածնի ատոմների շղթան է, որը տեսականորեն կարող է անսահման երկար լինել։ 

Այս շղթան կարող է ունենալ այլ կառուցվածք (գծային, ճյուղավորված, ցիկլային)։ 

Ածխածնի ատոմների միջև կարող են լինել տարբեր կապեր՝ պարզ, կրկնակի, եռակի։ Արդյունքում, իզոմերիզմն առաջանում է, երբ միևնույն բաղադրության նյութը գոյություն ունի բազմաթիվ իզոմերների տեսքով, որոնք ունեն տարբեր կառուցվածք, բայց տարբեր հատկություններ։

• ինչպիսի՞  քիմիական  կապ  է  առկա  օրգանական  նյութերի մոլեկուլներում  

Կովալենտային, իոնային և մետաղական։ 

Եթե կովալենտային կապն առաջանում է նույն տարրի երկու ատոմների միջև, ապա այն կոչվում է ոչ բևեռային կովալենտային կապ:

Այն քիմիական կապը, որն առաջանում է իոնների միջև գործող էլեկտրաստատիկական փոխազդեցության շնորհիվ անվանվում է իոնային: 

Այն փոխազդեցությունը, որն առաջանում է մետաղների ատոմների վալենտային էլեկտրոնների ընդհանրացված օրբիտալների և մետաղի իոնների միջև, կոչվում է մետաղային կապ:

• որո՞նք  են  կենսական  տարրերը, ինչու՞  են  են  այդպես  անվանում

Կենսական տարերը դա կենդանի օրգանիզմին աճելու, զարգանալու եւ բնականոն գործունեությունը պահպանելու համար անհրաժեշտ տարրեր են։ Բոլոր օրգանիզմներին անհրաժեշտ է ածխածնի, ջրածին, թթվածին և ազոտ, որոնք իրենց են հասնում սննդի, օդի և ջրի հետ, քանի որ այդ էլեմենտներից է բաղկացած մարմնի հյուսվածքները: Առաջացնում են բարդ օրգանական նյութեր, 

• ինչպիսի՞ օրգանական  նյութեր են  առաջացնում  կենսական  տարրերը

Կենսական տարրեր են կոչվում այն տարրերը, որոնք առաջացնում են բարդ օրգանական նյութեր, որոնք էլ ապահովում են օրգանիզմների կենսագործունեությունը: 

• ի՞նչ  նյութեր  են  պարունակվում  մարդու  կողմից  ընդունած  սննդամթերքը (անօրգանական  և  օրգանական), բերեք օրինակներ

Այսպիսով, մեր սնունդը պարունակում է ածխաջրեր, ճարպեր, սպիտակուցներ, հանքային աղեր և ջուր։ Այս բոլոր նյութերն անհրաժեշտ են մեր սնուցման համար։

• ի՞նչ  է  ֆոտոսինթեզը՝ լուսասինթեզը, ինչպիսի՞  նյութեր  են  ստացվում  բույսերում լուսասինթեզի  հետրանքով (անօրգանական  և  օրգանական)

ֆոտոսինթեզը կամ լուսասինթեզը ածխաթթու գազից և ջրից` լույսի ազդեցության տակ օրգանական նյութերի առաջացումն է:

• որո՞նք  են  ածխաջրածինների  բնական  աղբյուրները

Նավթը, բնական գազը, ածուխը և թերթաքարը։

• ինչու՞  է  նավթը  համարվում  <<սև  ոսկի>> 

Նավթը կարևոր հանքանյութ է։ Այն նստվածքային ծագում ունի և արդյունահանվում է ամբողջ աշխարհում։ Դրա վրա՝ բառիս բուն իմաստով ապահովում է ողջ համաշխարհային տնտեսությունը։

Նավթը տարբեր ածխաջրածինների հեղուկ բնական խառնուրդ է՝ փոքր քանակությամբ այլ օրգանական միացությունների հետ։ Արժեքավոր հանքանյութ, որը հաճախ հանդիպում է գազային ածխաջրածինների հետ միասին. յուղոտ, դյուրավառ հեղուկ՝ բնորոշ հոտով, սովորաբար Բրաուն կանաչավուն կամ այլ երանգով, երբեմն՝ գրեթե սև, շատ հազվադեպ՝ անգույն։ Դա հանածո վառելիք է կոչվում է նաև «սև ոսկի»քանի որ առանց դրա ոչ ոք չի կարող գոյություն ունենալ: 

• ինչպիսի՞  նյութեր  են  պոլիմերները, օրինակներ:

Պոլիմերները մեծ մոլեկուլային զանգված ունեցող քիմիական միացություններ են՝ մակրոմոլեկուլներ, որոնք բաղկացած են բազմաթիվ անգամ կրկնվող ատոմական խմբերից՝ մոնոմերային օղակներից: